Yino mukinishiha mundru umudjuwa Mungu na yi namna yahe?

Karim alala kohoni mwa minadzi akongaliya uwingu. Adjifikiriya amba yilazimu yike amba ngopvo Mungu pvahano awumba mwanadamu. Be waye uka mbali pvahano yikawo mundru kana ushinda uwaswili. Hali pvano waye uhafiliha na u muwumbiyo wahe? Karim akofikiri zi taanbu aka nazo rohoni hahe, ushawuku kawadjipvidzwa na wandzani, wadjemaza, wandruwashe wala zindru. Karim ahimi mbole mbole. Amuwono mwandzani wahe Abou amba ngena amani rohoni hahe na harimwa yi mayesha yahe. Abou arongowa amba waye umudjuwa Mungu. Yiyo mukinishiha mwanadamu udjuwa Mungu?  Karim atsonda ha mwandzani wahe Abou ha utsaha mayeledzo yapatana na Mungu.

Amupara Abou nyuma mwa li daho lahe akoniha nkarafu. Pvukonunka harufu ndjema. “Karibu Karim.” Abou amulawuliya mwandzani wahe hawuzuri. Arongowa “Udja ha unilawuliya awu ngona ndrongo yangina shitswani haho uyifikiriwu?” Abou amayizi amba Karim ngena taanbu ha ungaliya yi matso yahe. Ritsodjuwa ringiye dahoni rinwe shidjavu? Abou amutranguliya, wangiya ndani wakentsi harimwa yi meza.

“Ngamufikiri ndrongo zapatana na Mungu suku zino,” Karim arongowa. “Tsiwamini amba ngopvo Mungu, be hangudju nge mawuri kahafiliha na wami. Tsifanya zi ndrongo piya ha utsaha anipulikiye. Wami uswali, ufunga yi tsumu, utowa zaka. Tsiwamini zi malayika, tsiwamini yi mitrume, tsiwamini amba ngopvo suku wandru watsohukumilwa na yi hukuma yiyo de yi ndrongo niyiriyawo swafi. Ndrongo ndrini de yidjodjiri baanda rahafa? Ngofikiri amba mundru atsoshinda afanye ndrongo ndjuzuri ata amudjipvidze Mungu? Kakila wakati wawe urongowa amba ngomudjuwo Mungu na yi namna yahe.  Niyeledze yi namna wawe umudjuwawo Mungu.”

Abou atsomowa yi madji ya shidjavu kabula ya ulaguwa tsena.

“Tsimayizi amba ngona masuala mengi yapatana na Mungu.” Abou ngefano amba ayelewa.

“Yano yaka de yi masuala naka nayo kabula ya umudjuwa Mungu na yi namna yahe.”

“Namna ndrini mundru adjomudjuwa Mungu na yi namna yahe?” Karim amuwudzisa li su’ala amana kasidjuwa.

Abou adjibu “Mawuri de yi namna wawe na wami ridjuliyanawo. Nitsodjuwa nihadisi na Mungu mawuri de yi heli nihadisiwu na wawe. Wami umupulikiya na umustehi amana waye de aniwumba, be waye de Bbangu tsena de mwandzani wangu. Waye udjuwa zi ndrongo zangu piya, na zangina tsidjuwa amba waye unipvendza. Wami umupvendza wadjawu mana aniswamihi yi madhambi yangu piya tsena anikubali nike mwana wahe.”

“Namna djedje de urongowawo ndrongo zizo? Kayina ukiri ata mundru uka

pvumodja na Mnyezi Mungu aliyo mlibwavu,” Karim arongowa ha taradudi.

“Yi taanbu nlibwavu yitsongezawo amba karisina upvumodja na Mungu de yi

madhambi yatru,” Abou ayeledza.

“Ngamudjuwo zizo. Tsifanya djitihadi swafi ata nisifanye dhambi. Wami ufanya zi

ndrongo piya zanilazimu. Djeli tsika na ushindzi nidjofanya yi hedja, be tsisina

mapesa.

Be ambose nahika Mungu anipva mayesha mengi, nahika tsifanyiha mundru mduhazi tsina ufanya madhambi mengi ipvo Mungu atsoniswamihi.”

“Basi nahika kwapara wayenshi maha mengi? Ha mfano nahika ufu harimwa adjali

ya gari nahika ngo mwamtsa?” Abou awudzisa.

Karim adjusu yi mabega na mundru akowona usoni hahe amba ngena hamu ha yi

namna akofanya zi ndrongo na ulaguwa.

“Mukinishiha Mungu atsonitriya moroni. Tsimayizi amba wami mwanadamu tsina

ushinda nafanya ndrongo ndjuzuri ata zamudjipviya Mungu.”

Abou aruwa zi harimwa muda mshashi. Halafu arongowa: “Karim, nihambiye.

Ngofikiri ndrini djeli pvuka ndziya amba yi madhambi yaho piya, uhibiya, urongowa

ndrabo, uhiba, udanganya na kakula ndrongo ya pewu yikawo de wayifanya 

ranguutitini haho ata upara yi lewo, zikoswamihilwa mawuri mundru atowa 

mapesa udja uswamihilwa yi deni yaho. Udjodjipviwa?”

Karim amuroleya Abou yi matso: “Hakika nidjodjipviwa swafi.”

“Nitsodjuwa nihuhambiye lewo amba yizo ndrongo mukinishiha. Yino de yi

ndrongo swafi Insa ayifanya.

Adja ha ulipva yi madeni ya madhambi yatru yile rike wandru waraharifu.”

“Insa? Waye de mtrume tu. Atsodjuwa arikombowe yi madhambi yatru djedje?”

“Insa aka mlibwavu raha na mtrume, Karim.”

Abou ayendeleya na uyeledza. “Fikiri zizo zi hadisi zarongowa, pvumodja na

zizo li duniya lidjuwawo dju lahe:  Kapvusi mundru wangina yikawo amba waye

atsoshinda amupve mundru uhakikifu wa ukombozi. U Mwandzishiyo Muraharifu wa Mungu urongowa: ‘Ukombozi kawusi ha mundru adjoka yontsi wangina, mana harimwa yi shipvande sha ntsi wanadamu kawapvolwa dzina la mundru wangina aliyo amba ritsodjuwa rikombolwe ha waye.’ ¹  

Karina umufanisa Insa na mtrume mwemwa wangina alawa ha Mungu. Insa

apvelehwa na Mungu mana waye uripvendza, ngetsaho riparanisiwe na waye.

U Mwandzishiyo Muraharifu wa Mungu urongowa: ‘Mana Mungu apvendze u

ulemengu ata atowa yi Mwana modja modja wahe, amupveleha yile pare kula

mundru amuwaminiwu asiangamiye be ake na uhayati mukamilifu kawuna

mpaka.’ ²

Insa waye de yi Mwana wa Mungu.³  Yi mitrume piya yapvira waka wanadamu

mawuri de wawe na wami. Insa ngedjuwo piya zi ndrongo ziliyo harimwa zi roho za

wanadamu.⁴ Kapvusi mundru akolaguwa mawuri de waye. Waye de arirongoleyawo ha Mungu.⁵ ”

“Insa aritahadharisha amba kakula mundru awanawo ha upanga, atsowulawa ha upanga.⁶  Insa asomesa ndrongo za mswamaha tsi ndrongo za ulipva kiswa. Arongowa: “Musilishe kiswa na upewu mnyanyu amufanyiyaniyo. Nahika ngopvo mundru ahurema pi savu la dadi, budzuha ahureme na la potro”.⁷  Insa awahambiya yi maswahaba yahe: “Namupvendze maanduyi yanyu, na umiliya Mungu wawo wamutresawoni”.⁸ Harimwa yi mayesha yahe Insa aka de u mfano mzuri. Insa aka de yi mundru modja tu kafanya dhambi.⁹

Insa afanya midjuza mengi. Insa azihira wandru waka wawade abuwa na yi matso ya wandru kawakowona. Akohira wandru wadje wamudjeleye.¹⁰

Insa akana mastehi dju la wandruwashe na waye asomesa amba mundrumme ake na mundrumshe modja tu.¹¹

Wandru wakana nafasi wadunge zi ndrongo zahe awu wazilishe, kaparorema mundru nguvu adunge yi misomo yahe.¹²  Insa kasiriamurisha rifanye ndrongo ndjuzuri tu be waye ubudzudza zi roho zatru yile pare ripvendze ufanya ndrongo ndjuzuri.”

Zi ndrongo zimutaanbisha Karim. Aruwa zi ha ufikiri yi makalima yano. “Ndrongo zino warongowa, Abou, zino zinisayidiya nimuyelewe Insa de nani. Ngopvo tafawuti bayina yahe na yi mitrume yasaliya. Be wami udjuwa yangu zino piya, kazisinisayidiya nike karibu na Mungu.”

“Nahika uyelewa amba Insa de nani, pvapvo ngo karibu na Mungu,” Abou arongowa ha umuwaminisha Karim. “Urongowa amba kuna ushinda wapara yi namna Mungu atsahawo riyenshi. Kapvusi ata mundru adjoshinda. U Mwandzishiyo Muraharifu wa Mungu urongowa: ‘Mana zilipvwa za dhambi de ufa, be yi neema yadjaanliwa na  Mungu, de uhayati kawuna mpaka, ha upvumodja watru na Kiristi Insa, Rabi watru’.¹³

Rilazimishiwa rife, be Insa arenge yi madhambi yatru.  Alipvi yi madhambi yatru ha utowa yi roho yahe fidiya, afu harimwa muri wa mbawa badala yatru.  Ahukumilwa harimwa u muri wa mbawa ha sibabu yatru, yile pare riswamihilwe.  Arenge udanganifu watru, zi ndrabo zatru, ubatwanifu watru, zi ntsama zatru, kakula dhambi ralifanya ha waye yahe na waye arenge zi hukuma zatru dju la Mnyezi Mungu. Nahika ukubali u muzimiyo wa yi madhambi yaho, yi damu ya Insa yikawo de yatriha harimwa u muri wa mbawa yitsohuraharisidza yihupve na mayesha mapviya.”

“ Namna djedje de nidjofanya ndrongo zino?” Karim awudzisa.

Abou ayendeleya ha umuyeledza: “Yihulazimu umukubaliye Mungu yi madhambi yaho. Wenda toba ngeyirongowawo amba mbeli za Mungu ukubali amba wawe ufanya madhambi, tsena yilazimu uhukumilwe, be ngotsaho uswamihilwe.”

“Muda ndrini de adjoniswamihi, baanda ya mwezi awu mwaha awu wakati mwengi?”

“Wakati udjotsaha mswamaha, Mungu atsohuswamihi. Wakati udjomukubali ake de Muhuyizi waho, utsofanyiha mwana wa Mungu.”

“ Ndrongo zino ndjuzuri kabisa swafi uka muwaminifu.  Namna ndrini de nidjodjuwa amba anikubali?” Karim awudzisa. “U Mwandzishiyo Muraharifu wa Mungu urongowa: ‘Piya wawo Bbangu anipvawowo, watsonidjeleya, na yile anidjeleyawo, wami tsina umulatsa’. ” ¹⁴

“Ndrongo ndrini de yidjonidjiriya nahika tsifanya dhambi tsena?” Karim ngefano na mundru ariyawo.

“Kula kati ufanyawo dhambi umukubaliya Mungu li dhambi na utsaha mswamaha. Naringaliye zi kweli, Karim. Shetwani kasitsaha wamudunga Insa.  Utsoka harimwa nkondo nlibwavu, be usiriye wala usilemewe.  Insa atsoka pvumodja na wawe mana ‘u ushindzi wa shi uwungu wahe uripva piya zi ndrongo zarilazimu yile pare rike na uhayati na mayendeleyo yadungawo zi ndrongo za Mungu’.” ¹⁵

“Baandhwi ya wakati yi roho yaho yiyo upvendza yiregeye harimwa zi tabiya za hale na baandhwi ya wandzani waho watsofikiri amba wawe ufanyiha kafiri. Utsodjuwa utezwe sheri na ububulwa, awu utolwa dahoni hanyu, be ndrongo zino zimudjiriya ata Insa wadjawu. Arongowa: ‘Mutsoyengwa na  wanadamu piya ha sibabu ya li dzina langu. Be mundru adjostahamili ata mpakadju, yiyo atsohuyilwa.’ ¹⁶ U Mwandzishiyo Muraharifu wa Mungu urongowa amba yi mayesha ya mwana wa Mungu yayo mawuri wenda mbiyo: ‘Basi naridjibawuse na kula ndrongo yitaanbishawo u mwendo watru na yi madhambi yaliyo amba kula sa ngeya tayari ya uripvambiya, yipvo rireme mbiyo ha usubirifu ha udunga yi ndziya rahentsiwayo. Yi matso yatru nayareme ha Insa aliyo amba waye de li koho la uwaminifu watru, yipvo waye de Mwenyewe uwukamilisha…’ ”  ¹⁷

“Nitsodjikiya heli yangina baanda ya ufanyiha mundru wa Insa?” Karim ngetsaho adjuwe.

“Upvumodja waho na Mungu kawusi mwafaka na yi namna udjikiyawo.  Upvumodja waho na waye yiyo ndrongo ya kweli yalawa harimwa yi makalima ya Mungu. Wakati wamukubali, utsofanyiha mwana wahe. Nahika umuwamini, ngona uhayati mukamilifu kawuna mpaka. U Mwandzishiyo Muraharifu wa Mungu urongowa: ‘Ha kakula mundru amukubali, amuwamini na li dzina lahe, amupva ushindzi ha waye ufanyishiha mwana wa Mungu’, na tsena ‘Yi mundru amuwaminiwu yi Mwana, yiyo ngena uhayati mukamilifu kawuna mpaka’.” ¹⁸

Ngofikiri amba nitsoshinda niyendeleye umudunga Insa?” Karim awudzisa ha uwaminifu.  “Yilazimu ulishe zi tabiya za hale piya ukozifanya,” Abou amuyeledza Karim.  “Nahika wende toba pvapvo yilazimu urenge anzima amba utsobudzudza mayendeleyo yaho. Lisha yi madhambi ya hale.  Insa alazimu ake de yi dhwamana wa yi mayesha yaho.  Atsohusayidiya na uka pvumodja na wawe dayima. Ha usoma U Mwandzishiyo Muraharifu wa Mungu na umumiya utsopara ushindzi hahedju na wawe utsohuwa rangu mwana awaminiwu ata uke mundru amudungawo Insa. Nahika uzidi ufana na Insa, li duniya na zi tabiya za duniya kazina uka na mana tsena hahodju ata mpaka yi Roho Ndzitwaharifu ya Mungu yitsohupvinga rohoni haho.”

“Yilazimu nimumiye Mungu mara ngapvi harimwa suku?”

“Utsodjuwa uhadisi na Mungu kula lera utsahawo, be ngamuhuhambiyo tsena amba yilazimu uhentsi wakati harimwa suku usome U Mwandzishiyo Muraharifu wa Mungu na umumiya, wakati mzuri de yi asubwihi pvale wahima mana kuna uka na ulemevu.”

“Ndrongo ndrini de yalazimu nimumiliye Mungu?” Karim awudzisa.

“Nahika ngona taanbu awu ngotsaho urenge anzima ya ndrongo ndziro, mumiye Mungu ahusayidiye. Ngorumiyo wakati ha umusifu na umuanbudu Mungu, na wakati usomawo U Mwandzishiyo Muraharifu wa Mungu, Mungu atsohupvenuliya zi kweli.  Muhambiye Mungu ahusayidiye urumiye zi kweli zino harimwa yi mayesha yaho.  Yilazimu udje hangu kula suku na wasi ritsosoma U Mwandzishiyo Muraharifu wa Mungu sawa sawa. Wakati uwo wasi wo wayili ritsongulidzana na wanyatru wasaliya wamupvendzawo Insa. Ngofikiri ndrini, Karim? Rangu ralaguwa zi ndrongo zino, ngofikiri amba ngotsaho uke mundru amudungawo Insa?”

“Kayina uka nyangu awu djedje?” Karim awudzisa.

“Ewa, ngona haki. Kayina uka nyangu, ha zizo yilazimu ufikiri hawuzuri kabula ya urenga anzima ya umudunga Insa.  Kayisilazimu wamudunga ata wahipara ndziyani walisha, awu ngowono djedje?” Halafu Abou atsehe na yi matso yahe yakowala wakati arongowa: “Zino piya ngezi muhimu tsena ngezina mana, Karim. Kapvusi ndrongo ndjuzuri yifaniswawo na uka pvumodja na Mungu aliyo hayi yikawo de ariwumba.  Kapvusi ndrongo muhimu yifaniswawo na uswamihilwa na Mungu. Kapvusi ndrongo muhimu yifaniswawo na uhakikifu wa ukombozi waho.”

Karim aruwa zi harimwa muda mwengi yipvo arongowa: “Abou ha urongowa zi kweli, tsina ushinda nahoma ha ulinda niswamihilwe na umudjuwa Mungu ha yi namna umudjuwawo. Yilazimu nifanye ndrini?”

“Utsodjuwa umiye namna yino: ‘Mwalangu, tsikubali amba wami muanswifu.  Ngamutsaho nihuyilwe na yi madhambi yangu. Ngamuwamini amba Insa afu harimwa u muri wa mbawa badala yangu. Tsidja mswamaha ha yi madhambi yangu. Tafadhwali uniswamihi na unirahatse ha yi damu yaho.  Ngamutsaho niswamihilwe na kakula mbi nazifanya rangu utitini hangu. Tsihukubali uke Mkombozi wangu. Tafadhwali udje harimwa yi mayesha yangu uke Mkombozi na Mfawume wangu.  Tsihupva yi mayesha yangu. Ngamutsaho nihudunge. Tafadhwali unipve yi Roho Ndzitwaharifu yaho yile niyenshi pvumodja na wawe dayima. Amina’.”

¹Mapvingizi Risala 4:12; ²Yuhani 3:16; ³Yuhani 10:36; ⁴Mipvenuliyo 2:23; ⁵Yuhani 2:1,2; ⁶Matiyo 

26:52; ⁷Matiyo 5:38,39;  ⁸Matiyo 5:44; ⁹Yuhani 8:46, 1 Monye 2:22 ;¹⁰Matiyo 11:28-30; ¹¹Matiyo 19: 5,6;

¹²Lukasi 10:10,11; ¹³Maromu 6:23; ¹⁴Yuhani 6:37;  ¹⁵ 2 Monye 1:3;  ¹⁶ Markusi 13:13;  ¹⁷Mahebraniya

 12:1,2; ¹⁸Yuhani 1:12-14, Yuhani 3:36.