U Mwandzishiyo Muraharifu wa Andjabu wa Mungu

 U Mwandzishiyo Muraharifu  wa Andjabu  wa Mungu     

Ngeyi asubwihi kabisa na kapvusi upepo. Karim ngengaliyo yi bahari ndjuzuri mbeli zahe wakati walozi wapvingawo zi ngawa ha wenda baharini. Lewo walozi watsolowa mfi nyengi.

Yi matso yahe ngeyaregeyawo harimwa yi makalima akosoma apvasa. Ngena masuala mengi ya uwudzisa harimwa fikira yahe. Mundru akentsiwu harimwa yi shiri sha

ufawume de nani? Mana ndrini yi kiritasi yawandzihwa harimwa mipvande yo mili?  Mana ndrini yasikidzwa ata kapvusi mundru adjoshinda ayibuwe?

Masuala mengi. Ndrongo nyengi kasiziyelewa.

Ngesomo yi sura ya tsano ya yi shiyo sha Mipvenuliyo, yi shiyo sha mwiso harimwa u Mwandzishiyo Muraharifu wa Mungu. Yi makalima yendza ushindzi be harimwa yi mana ngopvo ndrongo ya huzuni kabisa. Ngeyisomo tsena:

‘Halafu tsiwono harimwa u muhono wa dadi wa yile akentsi harimwa yi shiri sha

ufawume shile kiritasi yapverwa pverwa, yawandzihwa rangu moni ata mondze, tsena

yisikidzwa na muhuri pvahano saba. Tsiwono malayika yendza ushindzi yikoshemeledza ha dji lendza nguvu ha uwudzisa: “Nani de astahiki upuwa yi mihuri yano, tsena abuwe yi kiritasi yino?” Be kapvwaka ata mundru rangu mbinguni, shipvandedju mwa ntsi, ata uzimu, akoshinda abuwe yi kiritasi yile yaka yapverwa, awu ayiwone tu moni ayisome. Wakati ule tsihandisa uliya ha utungu, ha yipvo yiliyo amba kapvwaka ata mundru akostahiki ubuwa yi kiritasi yile yaka yapverwa, awu ayiwone moni.’ ¹

Mana ndrini yiliyo muhimu pvuparihanwe mundru abuwe yi kiritasi asome zile zawandzihwa moni? Nani de aliyawo ha utungu?

Karim ngeyendeleyo na usoma: ‘Sa yile modja mengoni mwa yi wandru walibwavu wale anihambiya: “Lisha uliya! Be tsiyano yi Simba ya udjama wa Yahudha yishindi, waye aliyo amba  Shirahi sha Dawudu. Na waye ushinda ubuwa yi kiritasi yapverwa yile na yi mihuri saba yayo.” Hari hari pvale pvuliyo yi shiri sha ufawume shile ha uzingidziwa na yi ziwumbe zinne zendza roho zile, na yi wandru walibwavu wale, tsiwono Mwana Gondzi ahima, aka mawuri atsindzwa... na waye adja arenge yi kiritasi yapverwa yile ha u muhono wa dadi wa Mwenyewe yile akentsi harimwa yi shiri sha ufawume shile...’ ¹

Karim ngemayizi amba ngopvo ndrongo yiliyo nidjeni harimwa yi makalima ayasoma apvasa. Tsi de simba de yarenga yi kiritasi, be gondzi latsindzwa. Baanda ya pvapvo zi ndrongo zigawuha. Ayina mundru ngena furaha swafi amana li gondzi ngelirengawo yi kiritasi. Wawo piya ngwana furaha ngwahedzawo madjimbo ha umusifu Mungu. Ngopvo wahedzawo yi makalima yano:

“Wawe ustahiki urenga yi kiritasi yapverwa, tsena upuwe yi mihuri yayo, uyibuwe. Mana uka utsindzwa ha utolwa sadaka, na ha yi damu yaho umununuliya Mungu wandru ha ulawa harimwa kula kabila, harimwa kula luha, harimwa kula ntsi, na harimwa kula nishani. Uwafanya Mafundi ya Masadaka ya ufawume ya umurumishiya Mungu watru, na wawo watsotawaliya yi shipvande sha ntsi.” ¹

Karim adisi yi shitswa. Siri ndrini de yiliyo harimwa yi kiritasi? Ngeanzimu amba atsonda amuwone mwandzani wahe Abou yile amuwudzise yi mana ya zi ndrongo zino. Abou udjuwa u Mwandzishiyo Muraharifu wa Mungu, atsodjuwa yi mana.

Yi lera Karim akentsiwu mezani na mwandzani wahe Abou ha unwa madji ya sandze-marashi, Abou ngetseho! “De yi mistari yano ya u Mwandzishiyo Muraharifu wa Mungu de yanidjipviyawo harimwa yi shiyo kamili,” Abou ngerongowo. “Mawuri de heli nahuyeledza kamwe, yi shiyo shisho udjiyeledza mwenyewe.”

“Ngotsaho unihambiye amba nitsopara mayeledzo ya zi ndrongo zidjiriwu pvahano pvwangina harimwa yi Shiyo shino?” Karim ngewudziso.

“Ewa. Narihandise harimwa zi kiritasi. Mtrume ahiriwawo Yeremiya aripva mfano mwemwa wa urumiya zi kiritasi. Mwana wa yi mwananya wa Yeremiya, Hanamel,  amudjeleya ha utsaha ndrongo: “Ngamuna shamba mdjini wa Anathoth,” ayeledza. “Tafadhwali nunuwa yi shamba shino, unisikiyesho mana wawe de uliyo na yi haki ya ushikombowa harimwa yi shariya, wawe de mdjamazangu wa karibu.” Yeremiya anunuwa yi shamba. Wakati uwo wawandziha kiritasi ziwonesawo amba pvufanyishiha biyashara, arenge yi modja yakana yi masharutwi, ayitriya muhuri, alishi yi kiritasi ya pvili kayitriya muhuri yile pare wandru wayisome. Halafu watriya zi kiritasi yizo mbili harimwa mtsungi ha uzihafadhwi.” ²

“Baanda ya wakati zi kiritasi zino zirendeha modja zawandzihwa moni ha ushahidifu wa biyashara bayina yawo wayili, na mondze pare yi wandru wawone.

“Na yile akentsi harimwa yi shiri sha ufawume? De Mungu?”

Abou adisi yi shitswa ha urongowa ‘Ewa’.

“Namna djedje de yi shamba sha yi mwana wa mwananya wa Yeremiya aka nasho de shiyeledzawo u muhimu wa yi kiritasi harimwa u muhono wa Mungu?”

“Su’ala djema, Karim! Nitsohuwonesa tsena baandhwi za mifano harimwa u Mwandzishiyo Muraharifu wa Mungu. Be ngaliya rabuzi yi masharutwi yalazimu Muhuyizi ake nayo. Ndrongo ya handa, yilazimu yike mdjamaza wa karibu, ya pvili, yi roho yahe yikubali, ya raru ake na ushindzi. Yeremiya akana zi tabiya zino piya.”

“Uparosoma zi shariya Mungu aka awapva wandru wa Israila?” Abou awudzisa.

“Tsisomo mbapvi be nikotaanbiha!”

Abou amutsehe mwandzani wahe Karim na uandilifu wahe. “Ewa, tsidjuwa, wami ufikiri mawuri wawe, be Mungu awapva zi shariya ha kusudi. Ngetsaho ridjuwe amba ngopvo ndrongo ndraru de atsahawo azikombowe: 1. Ntsi 2. Mrumwa 3. Mundrumshe.

Mungu atowa shariya muhimu zapatana na zi ndrongo zino: Nahika mundru aka masikini swafi ata kakoshinda abaki na li daho lahe awu ntsi yahe, yika yilazimu mdjamazahe wa karibu anunuwe li daho awu yi ntsi amusikiyezo, mawuri de yi namna Yeremiya amufanyiya yi mwana wa mwananyahe. Awapva tsena shariya za mundru alazimishiwa ake mrumwa. Yika yilazimu mdjamaza mkombozi amutsashiye uhuru wahe. Tsena nahika mundru wa udjama afu yika yilazimu mdjamaza mkombozi alole mundrumshe afiliwa yile.” ³

Karim aruwa zi harimwa muda mshashi ha ufikiri, yipvo arongowa: “Nikosoma yi hadisi yapatana na yi shiri sha ufawume sha Mungu harimwa yi shiyo sha mwiso sha u Mwandzishiyo Muraharifu wa Mungu, uniregeza mwandoni yikawo Mungu aka awapva wanadamu zi shariya za handa. Pvupviri maha mengi swafi.”

“De namna yiyo! Ngamutsaho nihuwonese yi namna ya andjabu yi shiyo shino shawandzihwa. Mungu akana mpango rangu mwando. Ngeriwoneso rangu mwandoni amba ngopvo suku adjofanya ndziya ya ukombowa wanadamu. Harimwa u Mwandzishiyo Muraharifu wa Mungu piya Mungu ngeriwoneso mifano mengi wa u mpango wa mkombozi yile pare wandru wayelewe. Hadisi ya Ruth yiyo mfano mwemwa yi heli mdjamaza aka tayari ya ununuwa ntsi na tsena mundrumshe aka alazimishiwa afanye hazi za mrumwa.

Utsodjuwa usome yi hadisi wawe mwenyewe dahoni.” ⁴

“Basi, be yi mundru arenga yi kiritasi yaka harimwa u muhono wa Mungu wakati akokentsi harimwa yi shiri sha ufawume....?”

“Ewa! Mungu ngena kiritasi muhononi yawandzihwa yi mipvande yo mili. Muhuyizi tu weke de adjuwawo zi ndrongo zawandzihwa moni.  Ngedjuwo zi ndrongo zalazimu azikombowe:  ntsi, mrumwa, mundrumshe.”

“Ntsi de yipvi, mrumwa de yipvi, mundrumshe de yipvi?” Karim awudzisa ha ushangavu.

“Soma yi mistari yano yatolwa harimwa u Mwandzishiyo Muraharifu wa Mungu yipvo utsodjitsahuliya urongowe,” Abou ngeyeledzo.

“Ngopvo suku yikawo ‘...amba zindru zawumbwa piya zitsotolwa harimwa u urumwa wa uwolefu...

Mana ngeridjuwawo amba ata upara yi lewo yino, piya yi zindru zawumbwa ngeziliyawo ha utungu mawuri mundrumshe adzayawo.’ ” ⁵

“Ngotsaho urongowe amba zindru Mungu aziwumba yizo de zalazimu zikombolwe?”

“De namna yiyo. Mungu aripva wahadi wa ntsi mbiya. Yi ntsi yino yitsopvira.” ⁶

“Na yi mrumwa?”

“Pulikiya zi ndrongo Insa arongowa: ‘Ngamumuhambiyoni ha kweli, kula mundru afanyawo madhambi, yiyo mrumwa wa dhambi.’ ⁷  Mwanadamu de yi mrumwa alazimu akombolwe.”

“Basi yi mundrumshe?”

“Mungu ufanisa yi Djama Ndziwaminifu, umati wahe, na wandru wayili walolana – mundrumme na bweni harusi wahe.”

 “Mungu ngerongowo amba: ‘Mana mundrumshe, shitswa wahe de mundrumme wahe, mawuri de Kiristi heli aliyo amba waye de yi shitswa wa yi Djama Ndziwaminifu.’ ” ⁸

“Uyelewa apvasa, Karim, mana ndrini Yuhani yikawo de awandziha yi Shiyo sha Mipvenuliyo, alawa matsozi wakati kapvwaka pvwaparihanwa mundru astahiki urenga yi kiritasi yaka muhononi ha Mungu. Yuhani akodjuwa zi ndrongo zaka moni: Ukombozi wa yi shipvande sha ntsi piya, wanadamu piya yikawo amba warendeha warumwa wa dhambi, na wandru piya yikawo wamukubali, wadungawo zi ndziya zahe wawo wahiriwawo Msharusi wahe.”

“Mundru yiyo de nani? Mana ndrini astahiki ufanya yi ndrongo yiyo?” Karim awudzisa.

“Insa! Waye de mundru modja tu akana yi masharutwi ya ukombowe yi duniya. Aka de mdjamaza wa karibu wa yi duniya mana alawa mbepvoni ha udja urendeha mwanadamu. U Mwandzishiyo Muraharifu wa Mungu urongowa amba ha utsaha udjitsanganisa na wanadamu: ‘…alishi yi daradja yahe yile, adjipva hali ya mrumwa, afanyishiha namna ya uka amba mundru ahimuwona, akowona mwanadamu.’ ⁹ Aka akubali. Adjitowa fidiya yi mayesha yahe. Kapvusi mundru amupvosheyayo. Insa arongowa,‘Mana yi Mwana wa Mwanadamu wadjawu, waye kadja yile arumishiwe, be  adja ha urumishiya na udjitowa fidiya afe ha ukombowa wengi wa wanadamu.’ ¹⁰ Na waye akana ushindzi. Kalipva ha mapesa, be alipvi ha yi damu yahe ha urikombowe na dhambi. Arenge yi madhambi yatru mwenyewe arudi alipvi ha yi mayesha yahe.”

“Ha yizo, utsindzwa yiyo urongowa amba awulawa ha sibabu ya yi madhambi yatru?” Karim ngewudziso.

“Ewa, be ngopvo suku adjodja mawuri yi Simba, Mfawume wa u udjama wa Yahudha,

ha uhukumu yi duniya pvumodja na wandru kawamukubali amba waye de Muhuyizi.”

“Tsimukubali,” Karim ngerongowo. “Tsiwamini amba waye de Mukombozi wa kweli!”

1 Mipvenuliyo 5;   2 Mitsungi yano yaka mazuri kabisa ya uhentsiha na zindru. Zi Kiritasi zikawo zika ziparihanwa bavuni mwa yi Bahari ya Shingo (bahari yafa) mwaha wa 1948 karibu na pvahano pvuhiriwawo Qumran, zika zihentsiha moni mwa mitsungi rangu harimwa yi maha miyateni (siècle) ya pvili na yizo zikosomeha.  3 Lévitique 25; Deutéronome 25;  4  Shiyo sha Ruth;  5  Maromu 8;   6 Mipvenuliyo 21; 7 Yuhani 8; 8 Maefeso 5; 9 Mafilipi 2:7; 10 Markusi 10:45