Yi Damu Harimwa yi Mabavu ya Milango

 Yi Damu Harimwa yi Mabavu ya Milango

Karim na Abou wakentsi bavuni mwa yi lashite wakongaliya marikabu nlibwavu yikoshukidza nyombe za utsindzwa.

“Wakati nawona zi nyombe zino tsinahana yi hadisi naka nasoma harimwa yi Tawureta yikorongowa amba wandru wasiye damu,” Karim arongowa.  “Mungu arongowa: ‘Mana u uhayi wa yi nyama ngowu harimwa yi damu. Tsimupvani yi damu harimwa u pvahano pva utowa li sadaka, pare yitowe yi madhambi yanyu; mana yi damu de yiswamihiwu yi madhambi ha sibabu ya u uhayi uliyo harimwa yi damu’.¹ Namna ndrini damu yikombowawo yi madhambi na utowa madhambi ha mwanadamu?  U pvahano pva utowa sadaka Mungu akopvurongowa pvapvo ndrini?”

Abou atsehe.  “Ha udjibu yi masuala yaho, yilazimu riregeye harimwa yi Jardin ya Eden.  Ngonahano ndrongo yawadjiriya Adamu na Hawa?”

Karim adjibu “Ewa, wafanya madhambi ha umuanswi Mnyezi Mungu, waka watolwa harimwa yi Jardin, yika yilazimu Mnyezi Mungu atsindze shinyama ha urenga yi ngozi awafanyiye nguwo awapvezo wapinde. Baanda ya pvapvo upvumodja bayina ya mwanadamu na Mungu na bayina ya mwanadamu na shinyama kawapara uka sawa.  Be Mungu akana ndziya ya uwaparanisa wanadamu na waye mana waye upvendza hanguvu wanadamu. Yi ndziya yino yiyeledzewa harimwa U Mwandzishiyo Muraharifu wa Mungu mara miya na miya.  Pvapvo kamwe harimwa yi Jardin ya Eden Mungu amuhambiya Shetwani Ibilisi:  ‘Nitsotriya uanduyi bayina ya wawe na mundrumshe, na bayina ya mbewu yaho na yahe; atsohutera yi shitswa, utsomuhodza harimwa yi ntsuli yahe.’ ² Mbewu wa mundrumshe yirongolwa mawuri Waye, mbewu modja; mundrubaba modja.”

“Mundru yino de nani?”  Karim awudzisa.

“U mkataba wa hale piya uwo uwonesa zi hazi Insa adjozifanya. Insa arongowa amba:  ‘Musifikiri amba tsidja ha ulatsa nyuma zi ndrongo zi Shariya za Musa na yi miwandzishiyo ya yi mitrume zirongowawo. Be wami tsadja ha uzilatsa nyuma, be ha uzitimidza’.³ U Mwandzishiyo Muraharifu wa Mungu urongowa amba Insa ‘atowa u ushindzi wa zi ndrongo za shi utawalizi na yezi za yizo kaziwonehanwa, azifedhehisha shandza na mandza ha uwonesa amba azishindi ha utolwa sadaka wa Kiristi harimwa muri wa mbawa.’ ” ⁴

“Wakati Mungu amuhira Ibrahima, amuhambiya arenge zinyama ziraru azikutruwe makutru mayili. Ha ufanya ndrongo yino Ibrahima  adjuwa amba Mungu akofanya mkataba na waye, be tsi mkataba tu, be mkataba wa damu.  Mwisoni Mungu atimidza u mkataba wa damu uno na Ibrahima ha ndrongo za matahiri.” ⁵

Karim akana ushawuku wa udjuwa, awudzisa: “Ndrongo ndrini muhimu de yaka yarongolwa harimwa u mkataba uno?”

“Mkataba mawuri de uno uka ufungu makungumanyo mayili harimwa mkataba mwendza mana na manufa kabisa, kawuna ugawudziha. Wawo uka tayari wa ufa pare wahafadhwiyane na uhuyiyana.”

“Ngotsaho unihambiye amba Mungu akomuhambiya Ibrahima amba atsotowa yi mayesha yahe na yi damu yahe yile pare amuhuyi?” Karim ngeshangayo na uzidi ushangaya.

“Yino de yi ndrongo swafi ayifanya. Na yiyo kayaka yafanyiliwa Ibrahima weke wahe. Wakati adja duniyani mawuri Insa, Mungu atowa yi mayesha yahe na yi damu yahe ha uparanisa wanadamu hahedju!”

“Yiyo ndrongo mukinishiha amba Mungu apvendze mwanadamu kabisa?” Karim akoshuka matsozi. “Yino de yi suku ya handa nayelewa yi makalima yarongolwa harimwa yi shiyo shawandzihwa na Yuhani sura ya 3 mustari wa 16: ‘Mana Mungu apvendze ulemengu, ata atowa yi Mwana modja modja wahe, amupveleha yile pare kula mundru amuwaminiwu asiangamiye, be ake na uhayati mukamilifu kawuna mpaka.’ ”

“Mengoni mwa zi ndrongo muhimu zaka zadjiri pvuka pvurumilwa damu nyengi, yika de wakati wandru wa Israila waka watolwa harimwa yi ntsi ya Miswiri ha ulawa urumwa wawo. Mungu aamurisha kakula daho harimwa yi Israila kamili litsindze gondzi ha ulitowa sadaka. Wakati uwo wandru waka walazimishiwa warenge yi damu wayipvahe harimwa yi mabavu ya milango ya malaho yawo.” ⁶

“Uku ule kakila daho harimwa yi ntsi ya Miswiri, likawo amba kawaka wamuwamini Mungu bila kawaka wapvaha yi damu harimwa yi milango, kakila mwana mundrubaba wa handa afu.”

Karim amayizi amba “Tsena waka wahafadhwiwa na yi damu.”

“Ewa, be tsi de kakila damu de yikorumilwa.  Yika yilazimishiwa amba yi damu yike damu ya gondzi, like na mwaha bila lisike na kosa lidjoka lontsi wala uwade udjoka wontsi, be gondzi djuzuri lendza swiha.”

“Ngotsaho urongowe amba yi magondzi yaka yawulawa, yako-murongowa de Insa?” Karim awudzisa.

“Ewa de namna yiyo, li gondzi lika lilazimishiwa like trahafu mawuri de heli Insa kakana madhambi ata. Monye Mupvingizi Risala wa Insa arongowa: Mukombolwa ‘ha yi damu yendza kima nlibwavu ya Kiristi, aliyo mawuri mwana gondzi wa sadaka alingana, tsena kasina kosa lidjoka lontsi. Madza aka atsahulwa rangu kabula, kabula ya li duniya uwumbwa, be adja apvenulwa harimwa u wakati wa mwiso uno ha umufayidishani.’⁷ Wakati Yahaya Mbayishizi amuwona Insa ako-mudjeleya, arongowa: ‘Tsilo Sadaka la Mungu liliyo mfano modja na mwana gondzi atolwawo sadaka.  Waye de atowawo yi madhambi ya li duniya!’ ⁸ Harimwa yi shiyo sha mwiso sha U Mwandzishiyo Muraharifu wa Mungu, Yuhani awandziha yi makalima ya li djimbo laka lahedzwa na ziwumbe zendza roho ha umusifu Insa mbepvoni: ‘…uka utsindzwa ha utolwa sadaka, na ha yi damu yaho, umununuliya Mungu wandru ha ulawa harimwa kula kabila, harimwa kula luha, harimwa kula ntsi, na harimwa kula nishani.’ ” ⁹

“Yino ndrongo ndjuzuri kabisa!” Karim ashemeledza. “Kapvusi mundru apara uniyeledza U Mwandzishiyo Muraharifu wa Mungu mawuri namna yino, Abou! Ngopvo mpango mzuri kabisa harimwa yi Shiyo Shitwaharifu shino!”

“Ewa, kweli ngopvo mpango.  Mungu awahambiya yi wandru wa Israila amba wamuwundiye Nyumba Ndzitwaharifu ya Hayima padzani. Harimwa yi Nyumba Ndzitwaharifu ya Hayima yino pvuka pvurumilwa damu nyengi tsena.”

“Ndrongo ndrini de yakusudiya yi Nyumba Ndzitwaharifu ya Hayima?” Karim akotsaha adjuwe.

“Yi Nyumba Ndzitwaharifu ya Hayima yika de u pvahano Mungu akowonana na yi wandru.  Pvuka mafuko mayili, u Pvahano Pvutwaharifu na u Pvahano Pvutwaharifu raha na Pvutwaharifu.  Udju mwa yi mafuko yano Mungu awahambiya amba washukidze masuru manne.  Li suru la mondze likana range mawuri mtsanga wa padzani.  Li suru la pvili lika lifanyilwa ha ngozi ya gondzi na ulo likana range nyikundu mawuri damu.  Li suru la raru lika lifanyilwa ha ngozi ya mbuzi yikomurongowa de Insa mundru atowa madhambi, na li suru la nne lika nguwo ndjewu yasonyewa na malayika za bile, violet na nyikundu ha uwonesa utwaharifu wahe. Moni mwa yi Nyumba Ndzitwaharifu ya Hayima pvuka pvuzuri swafi, be kapvusi ata mundru akowona badi nahika angiya moni mwa yi Nyumba Ndzitwaharifu ya Hayima. Nahika uhimi mondze udjowona tu de yi ngozi yakana yi range mawuri mtsanga wa padzani yaka yafinikiwa. Yi ngozi yino yiko-mulaguwa de Insa yikawo akofana na mwanadamu mawuri de wasi.  Kapvusi mundru akodjuwa amba Insa aka apvelehwa na Mungu mana akofana na wasi bedi nahika mundru akana upvumodja na waye. Yipvo mundru umayizi uzuri wahe amba Insa de Muhuyizi wa li duniya na Mnyezi Mungu waye waye.  Yi ngozi yakana yi range nyikundu yikolaguwa de yi damu ya Insa. Bawulusu Mupvingizi Risala wa Insa awandziha: ‘…rikombolwa ha ndziya ya yi damu yahe yikotriha ha utolwa sadaka yahe harimwa u muri wa mbawa, ripara na mswamaha wa yi madhambi yatru, ha udunga u utadjirifu wa yi neema yahe aridjaanliyayo.’ ” ¹⁰

“Bayina ya u Pvahano Pvutwaharifu na u Pvahano Pvutwaharifu raha na Pvutwaharifu pvuka suru laka dene likawo amba nyombe zinne mbili ha mbili kazikoshinda zalivura ha ulibuwa. Nyuma mwa li suru lino pvuka de u Pvahano Pvutwaharifu raha na Pvutwaharifu, li Fuko la yi Shiri sha Yezi ya Mungu pvumodja na yi Bweta ya u Mkataba. Yi bweta yika yifanyilwa ha muri, yika yipvihidzwa dhahabu. Yi shibaliyo sha yi bweta shika shihiriwa de yi Shiri sha Rehema. Udju mwa yi Shiri sha Rehema pvuka nuru yikowala. Nuru yino yika de utukufu wa Mungu. Moni mwa li fuko lino pvuka de fundi mlibwavu wa masadaka tu de aka aruhusiwa angiye mara modja harimwa mwaha ha umuyelesheya Mungu yi damu ya utsaha mswamaha wa yi madhambi ya yi wandru piya.”

“Ngotsaho unihambiye amba fundi mlibwavu wa masadaka akosubutu ungiya harimwa u Pvahano Pvutwaharifu raha na Pvutwaharifu?” Karim awudzisa ha utsaha udjuwa.   

“Ewa, yika wakati muhimu. Fundi mlibwavu wa masadaka aka aruhu-siwa apvinge damu ya shinyama na waye, shinyama kashisina kosa. Yi Shiri sha Rehema shika de pvahano zi hadhwabu za Mungu ha sibabu ya yi madhambi ya wanadamu zilawa. Ahiwaswili moni mwa u Pvahano Pvutwaharifu raha na Pvutwaharifu, akoroza yi damu harimwa yi Shiri sha Rehema. Rangu wakati ule Mungu kakowona ata yi madhambi ya wanadamu.  Akowona de yi damu yikorongowa mayesha maraharifu yaka yapvolwa yalipve deni la dhambi.  Damu yahirozwa harimwa yi Shiri sha Rehema yikogawudza yi shiri sha Mungu shifanyishihe shiri sha rehema raha na shiri sha hukuma.”

“Kwaniyeledza yi ndrongo Mungu akotsaha arongowe dju la pvahano pva utowa sadaka,” Karim amunahanisidza Abou.

“Mabavu ya yi mafuko mayili pvuka lakuru. Yika na mlango modja tu.  De yi ndziya modja tu mundru akodjuwa awaswili pvahano pva utowa sadaka pvukawo pvuka moni mwa lakuru. U pvahano pva utowa sadaka pvukohiriwa Pvahano pva utowa sadaka pva Shaba, na pvapvo pvuka de u mkabala yi masadaka yakotolwa. Mundru kakoswamihilwa madhambi yahe bedi nahika adja atowa sadaka.  Aka alazimu akadze mihono yahe harimwa yi shitswa sha yi shinyama ha udjitsanganisa na yi shinyama kabula ya ushiwuwa. Wakati uwo fundi wa masadaka akorenga yi damu ayitriye harimwa bakuli ayitsomowe kohoni mwa u pvahano pva utowa sadaka. Mundru akotowa li sadaka lahe akomayizi amba yi damu ya shinyama kayikotowa swafi li dhambi lahe be yikolifinikiya tu harimwa muda ata mpaka wakati atowawo sadaka langina.”  

“U Pvahano pva utowa sadaka ngopvurongowawo de u Muri wa mbawa. Yi damu piya yaka yatriha kohoni mwa u pvahano pva utowa sadaka yikomurongowa de Insa. Baanda Insa afa, pvuka djeshi amuforowa yi mbavu yahe na sembeya dile, na damu na madji yatsomoleha kohoni mwa u muri wa mbawa mawuri de heli yi fundi wa masadaka atsomowa yi damu ya shinyama wakati shikowulawa ha utowa sadaka kohoni mwa u pvahano pva utowa sadaka pva shaba.  Ngopvo tafawuti nlibwavu bayina ya yi damu ya Insa na yi damu ya shinyama shikotolwa sadaka. Utowa sadaka shinyama yika yilazimu yiregelwe kakila wakati. Insa afu mara modja tu na yi damu yahe yitosho. Mawuri de heli U Mwandzi-shiyo Muraharifu wa Mungu urongowawo: ‘Mana Kiristi waye waye ne afu mara modja ha ukifiya piya ha sibabu ya utsashiya wandru mswamaha wa madhambi. Mwenyewe uraharifu afu ha ukifiya wawo tsi waraharifu, yile aripvinge ha Mungu.’ ” ¹¹

“Pvuka mlango modja tu de mundru akodjuwa apvire ha ungiya moni na upara u pvahano pva utowa sadaka.  Insa arongowa: ‘Wami de u mlango.  Mundru yontsi angiyawo ha unipviriya, yiyo atsohuyilwa…’ ” ¹²

“Asubwihi suku aka aregeya hayi, mundrumshe mengoni mwa wandru wahe amuwono Insa bavuni mwa li kaburi.  Insa amuhambiya asimusike mana raha kaka aheya ha Bbahe mawuri de heli fundi mlibwavu wa masadaka kakodjuwa asikwa na wandru ata mpaka ande na yi damu ya yi shinyama harimwa u Pvahano Pvutwaharifu raha na Pvutwaharifu.  Insa amuhambiya: ‘…henda ha wananyangu, wawahambiye: Ngamuheyo ha Bbangu, ama Bbanyu, ha Mungu wangu, ama Mungu wanyu.’ ¹³ Uku ule Insa angiya harimwa yi nyumba yikawo de maswahaba yahe waka, awahambiya amba watsodjuwa wamusike.  Hazi zahe zika zifanyilwa.  Awahambiya: ‘Namungaliye yi mindu yangu na yi mihono, ha kweli amba de wami. Namunisike, muwone, mana mufu kakana nyama, wala ziba, mawuri de yi heli muniwonawo nazo.’ ” ¹⁴       

“Hakika mundru adjorongowa ‘nyama na damu’.  Mana ndrini Insa arongowa ‘nyama na ziba’?”  Karim awudzisa sa yiyo yiyo.

“Insa kakodjuwa arongowa damu, Karim, mana kakana damu. Harimwa suku yiyo aka angiya moni mwa u Pvahano Pvutwaharifu raha na Pvutwaharifu, li Fuko la Shiri sha Yezi ya Mungu, apvinge yi damu yahe apare suluhu ya madhambi bayina ya Mungu na wanadamu.”

“Yino ndrongo ndjuzuri, Abou! Tsaparofikiri amba yi Nyumba Ndzitwaharifu ya Hayima yikorongowa ndrongo muhimu mawuri de zino.” Karim ashangaya swafi.

“Ewa, yiyo ndrongo ndjuzuri! Ngopvo nyengi tsena za urongowa. Yi suku Insa afa, yi mafundi ya masadaka wakotowa masadaka ya zinyama harimwa yi nyumba ya umuanbudu Mungu yaka karibu. Baanda u wakati wa utowa masadaka wapvira, yi fundi wa masadaka abudzu ha uwahambiya wandru: ‘Zi ndrongo zihisa!’ Tsi mbali, wakati de uwo uwo harimwa mlima mondze, yi Mwana wa Mungu afu ha ulimbwa yi mihono ha ukaribisha wanadamu piya ha arongowa: ‘Zitimidziha!’ ¹⁵ Yi lera Insa afa li suru dene laka harimwa yi nyumba ya umuanbudu Mungu lika liranduha mabayi mayili rangu udju ata ntsini.  Ha ndziya ya ufa ya Insa Mungu arihambiya amba wasi wenyewe ritsodjuwa ringiye harimwa u Pvahano Pvutwaharifu raha na Pvutwaharifu ha sibabu ya yi damu ya Insa. Karisitsaha tsena fundi mlibwavu wa masadaka na damu ya zinyama mana Insa aka de yi Fundi Mlibwavu watru na waye afu mara modja tu ha sibabu ya yi madhambi ya wanadamu.”

‘Wakati ule Insa ashemeledza tsena ha dji lendza nguvu, yipvo roho yahe yilawa. Na pvapvo li suru laka lashukidzwa ha ufanya pesi moni mwa yi Nyumba Ndzitwaharifu ya umuanbudu Mungu lipasuha mabayi mayili, rangu udju ata mpaka ntsini; yi shipvande sha ntsi shidihi, yi madjabali yapasuha, yi mahaburi yabuha, na wandru waraharifu wengi waka wafa waregezewa hayi. Walawa mahaburini, na baanda ya u muregezeyo hayi wa Insa,wangiya u mudji muraharifu, pvahano pvuliyo amba wandru wengi wawawono. Wakati dhwamana wa yi madjeshi yale na yi wandru wahe wale wakomugodjeya Insa wawona yi shipvande sha ntsi namna shidihawo na zi ndrongo zile zadjiri pvale, waremwa na uhara. Warongowa: “Ha kweli, mundru yino aka de yi Mwana wa Mungu!” ’ ¹⁶

 

1Lévitique 17:11;  2Genèse 3:15;  3Matiyo 5:17;  4Makolosiya  2:15; 5Genèse 12;15; 6Exode 12:6-7;   71 Monye1:19-20; 8Yuhani 1:29;  9Mipvenuliyo 5:9;  10Maefeso 1:7; 111 Monye 3:18;   12Yuhani 10:9;   13Yuhani 20:17;  14Lukasi 24:39 ;  15Yuhani 19:30;  16Matiyo 27:50-54.